Zbuluesi i dokumentit të parë të gjuhës shqipe, “Formula e Pagëzimit”, historiani Nikolla Jorga është një referencë akademike për tezën e tij në studimin e historisë mbi konceptin e “hapësirës”. Këtë koncept e mbështet studiuesi Aurel Plasari kur në një tekst të tij, në rrjetin social, na e kujton, në thelbin e së cilës përsëritet prej Jorgës teza për Shqipërinë: të qenit e saj shumë pak “ballkanike”, duke shërbyer si porta e Lindjes për në Perëndim dhe porta e Perëndimit për në Lindje.

nga Aurel Plasari

Ndër të tjera risi, Jorga synoi të introduktonte në studimin e historisë konceptin e “horizonteve”, të cilat disa popuj i ftojnë për ekspandim, kurse disa të tjerëve ua mbyllin çdo perspektivë, por sidomos edhe i orientojnë në kahe të ndryshme. Në të njëjtën bazë territoriale – kontinent, gadishull etj., – një popull kthehet kah njëra anë, kurse populli pranë tij, mund të kthehet kah ana tjetër, duke përbërë kështu dy zhvillime krejt të ndryshme mes tyre, prej të cilave burojnë edhe dy politika të ndryshme dhe popujt, edhe duke qenë fqinjë, nuk do të kenë veçse tepër pak puqje “horizonti” mes tyre. Në Gadishullin italik, për shembull, ata që ndodhen në lindje të Apenineve kanë qenë të kthyer historikisht kah bota bizantine, – Venediku, Ravena etj., dukate bizantine, – të tjerët kah Spanja ose Afrika e veriut. Suedia është e kthyer kah bregu tjetër i Balltikut, ndërsa Norvegjia është “oqeanike”, në kuptimin që bën pjesë në aksionin e një bote ishullore, që mbërrin deri në Islandë. Në Gadishullin iberik katalanët janë mesdhetarë, ndërsa portugezët përfaqësojnë një tip atlantik, ata kolonizonin Afrikën, ndërsa njerëzit e Barselonës luftonin kundër turqve në Azinë e Vogël. Edhe më e qartë paraqitej për Jorgën kjo situatë, në atë pjesë të Europës që njihet me emrin turk “Ballkan”. Simbas tij, jo të gjithë popujt e Ballkanit janë në të njëjtën masë “ballkanikë”. Greqia, për shembull, është kthyer nga deti dhe e bën jetën me detin, nuk përbën çështje jetike për të “shpina ballkanike”, edhe pse nuk është indiferente ndaj saj. Serbia dhe Bullgaria janë vende mirëfilli “ballkanike”. Shqipëria, për Jorgën, është shumë pak “ballkanike”, – për të mos thënë aspak, – ajo është e kthyer kah deti, kah Italia dhe, nëpërmjet saj, kah pjesa tjetër e Europës, qysh kohën e Ilirisë, që për Jorgën “vështronte Italinë”. Disa herë e ka përsëritur ai tezën për Shqipërinë: të qenit e saj shumë pak “ballkanike”, duke shërbyer si porta e Lindjes për në Perëndim dhe porta e Perëndimit për në Lindje. Këto situata Jorga i futi në një kufizë me konceptin e tij origjinal të “permanencave të historisë”, në kundërvënie me situatat e tjera historike që ndryshojnë, modelohen, përshtaten. Permanencat e historisë kanë të bëjnë jo vetëm me kushtet natyrore e gjeografike në të cilat një popull ndodhet, por edhe me ndjenjat e tij, me instinktet e tij, mbetëzat e një mendimi që mund të dukej i vdekur dhe është ende i gjallë e madje veprues. Këto situata i bëjnë popujt ngulmues në ato karakteristika në dukje “të mistershme”, të padepërtueshme prej historianëve, me vështrimin të ngushtuar nga teoritë materialiste të cilat në veprimin social shikojnë vetëm e vetëm faktorin material, pa e dalluar që në historinë e popujve janë edhe ‘gjendjet mendore’ (les états d’éprit) që shpesh dominojnë gjithçka. Te këto ‘gjendje mendore’ qëndron më së shumti fuqia motorike e çdo lëvizjeje historike, ndërsa rezultati material që buron prej tyre mund të jetë, mandej, edhe ai vetë një faktor për aksionet e ardhshme.

&&&

Biografi

Nikolae Jorga (1871 – 1940), ishte historian, shkrimtar publicist, politikan, akademik, profesor i Universitetit të Bukureshtit dhe i disa akademive e Instituteve të ndryshme të historisë. Ai ka dhënë një kontribut të vyer për historinë e popullit shqiptar. Më 1915-1916 botoi në gjuhë të huaja disa vëllime me “Shënime dhe ekstrakte në shërbim të historisë së kryqëzatave të shek.XV” ku jepet një material i pasur dokumentar mbi luftërat antiosmane të shqiptarëve gjatë epokës së Skënderbeut. Në kuadrin e kësaj pune kërkimore, Nikolla Jorga zbuloi më 1915 në bibliotekën Laurentiana të Firences, dokumentin e parë të gjuhës shqipe, “Formulën e pagëzimit”. Në veprën e Jorgës, çështjet e historisë sonë zënë një vend të dukshëm. Si specialist i formuar punonte në shumë gjuhë të huaja si në latinisht, në greqishten e vjetër, frëngjisht, italisht, gjermanisht, spanjisht, portugalisht, anglisht, suedisht, danisht, holandisht dhe sllavisht. Gjatë veprimtarisë së tij shkencore burimeve arkivore në arkivat e bibliotekave të Prespës, Munihut, Nurembergut, Insbrukut, Venedikut, Milanos, Firences, Dubrovnikut, Barcelonës, Parisit, Gjenovës etj. Krijimtaria e tij e jashtëzakonshme përfshin rreth 1250 vëllime, qoftë si autor ose si editor dhe mbi 25000 artikuj shkencorë. Sipas një përllogaritjeje të thjeshtë matematikore, gjatë 69 vjetëve të jetës së tij, N. Jorga ka shkruar gjithsej 26.350 zëra bibliografikë. Nëse llogarisim se ka shkruar që në moshën 18- vjeçare, kemi një rezultat të çuditshëm, sepse del që N. Jorga ka shkruar 430 zëra bibliografikë, /punime, studime ose libra/ në vit. Këto të dhëna, edhe pse në dukje të parë të pabesueshme, i gjemë në të gjitha enciklopeditë dhe biografitë e N. Jorgës. Si pasojë e botëkuptimeve antifashiste vritet nga legjionarët në 1940-ën, në një pyll afër Plojeshtit, duke mos arritur të përfundojë shumë projekte dhe dorëshkrime nga fusha të ndryshme. (redaksia)

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked

{"email":"Email address invalid","url":"Website address invalid","required":"Required field missing"}

Gjithashtu mund t'ju interesojnë

MBI “LIRINË SHKENCORE” NËN DIKTATURË
VITE APO VJET?
Një nuse demokratike për mbretërinë shqiptare
Kafe-ja Pezull – O cafè suspiso
Galaktika spirale mes Rosse dhe Van Gogh
Karta e madhe 806 vjeçare

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked

{"email":"Email address invalid","url":"Website address invalid","required":"Required field missing"}