“Heshtje kumbuese” Rose Ausländer – lirikja e papërsëritshme e dramës së Holokaustit – së shpejti, dhe së pari me një libër në shqip, nga Poeteka -perkthyer nga Ana Kove, prej se ciles na vjen edhe ky lajm, ne diten e memories nderkombetare.
*Në ato vite
Në ato vite
koha kish ngrirë
akulli na mbërrinte gjer në shpirt
Nga çatitë
vareshin kallkanë
qyteti ishte
prej xhami të akullt
njerëzit ngrinin thasë
të mbushur me borë
drejt turrës së ngrirë të druve
Një herë qëmtoi një këngë
nga fjollat e florinjta
mbi fushën me borë
„A e njeh ti atë vend
ku lulëzon limoni?”
Një vend ku lulëzojnë limonët?
Po vendi vetë, ku lulëzon?
Njerëzit prej bore
s’dinin gjë
Akulli rritej
dhe lëshonte
rrënjë të bardha
në palc’ të viteve tona
*Heshtje kumbuese
Disa shpëtuan
Nëpër natë
u zvarritën duar
të kuqërreme
prej gjaku të vrarësh
Ishte një teatër tronditës
pikturë flakësh
muzikë zjarri
pastaj vdekja heshti
Heshti
Heshtja ishte kumbuese
midis degëve
buzëqeshnin yjet
Të shpëtuarit presin në port
anije të ankoruara e pafat
shëmbëlltyra djepesh
pa nënë e pa foshnjë
*Në luftë
Qyteti verbohet
në labirinte rrugësh
tmerri tjerr rrjetën
Fëmijë
në sytë pa yje frika e tyre
sakatët rriten si kërpudhat
në lëmyshkun e përgjakur të getos
në kanate dritaresh varen eshtra
helmeta ushtarësh mbulojnë
rrashta kufomash
Makthi endet si lypsar
derë më derë
ne zemrat tona
ia hedhim lëmoshë
(nga gjermanishtja Anna Kove)
Rose Ausländer u lind në Czernowitz (Bukowina), ashtu si miku i saj Paul Celan, dikur pjesë e perandorisë Austro-Hungareze, më pas e asaj rumune, sot në Ukrainë. U rrit në një familje kozmopolite, liberale gjermano-hebreje. Nazistët pushtuan qytetin në vitet 1941–1944 dhe popullsia hebreje u përball me persekutimin e tmerrshëm asgjësues. Në kushte çnjerëzorë Rose Ausländer degdiset në geto, për t’u transportuar më pas në kampet e shfarosjes. Shumica e hebrenjve të qytetit u vranë (nga 60 000 vetëm 5 000 mbijetuan). Rose Ausländer jetoi me frikën të vazhdueshme nga vdekja, por shpëtoi. U fsheh në një bodrum me të ëmën për një kohë të gjatë dhe mbijetoi. Në poezitë e saj poetja tregon për kohën në geto dhe për luftën e vështirë për mbijetesë fizike dhe psikologjike: „Geto, mjerim, tmerr, transportime drejt vdekjes. Në ato vite, ne miqtë takoheshim fshehurazi për të lexuar poezi, shpesh të rrezikuar nga vdekja. Kishte dy mënyra sjelljeje ndaj realitetit të padurueshëm: ose të dorëzoheshe në dëshpërim ose të zhvendoseshe në një realitet tjetër, atë shpirtëror. Ne hebrenjtë e dënuar me vdekje kishim nevojë të papërshkrueshme për ngushëllim. Dhe, ndërsa prisnim vdekjen, shkrimi ishte jeta jonë.”
